حسین بن ابراهیم تنکابنی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | حسین بن ابراهیم تنکابنی |
| تاریخ تولد | |
| تاریخ وفات | ۱۱۰۱ یا ۱۱۰۵ |
| محل دفن | ربذه |
| شهر وفات | بین راه مکه و مدینه |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | ملاصدرا و فیاض لاهیجی |
| تألیفات | اثبات حدوث العالم؛ حاشیه بر اثبات الواجب (جدید) جلال الدین دوانی؛ حاشیه بر حاشیة خَفْری بر الاهیات شرح التجرید و... |
حسین بن ابراهیم تنکابنی حکیم اشراقی شیعی در قرن یازدهم در تنکابن به دنیا آمد. وی از شاگردان ملاصدرا (متوفی ۱۰۵۰) و فیاض لاهیجی (متوفی ۱۰۷۲) بود. تنکابنی پس از فراگیری علوم عقلی به تدریس و ترویج آرا و افکار ملاصدرا پرداخت.
او در ۱۱۰۱ یا ۱۱۰۵ به حج رفت و در پی مناظره‌ای که در مکه در باره خلافت امام علی (ع) داشت در حین طواف کعبه، به اتهام اهانت به خانه خدا دستگیر و به حکم قاضی، به تعزیر و اخراج از مکه محکوم شد. او بر اثر جراحات ناشی از تعزیر در بین راه مکه و مدینه، درگذشت و ازینرو برخی او را «شهید» دانسته‌اند. مدفن تنکابنی در جوار قبر ابوذر غفاری (متوفی ۳۲) در رَبَذَه (در نزدیکی رابِغ) است. شیخ ابراهیم، فرزند تنکابنی، نیز از دانشمندان علوم نقلی بوده و با میرزا عبداللّه افندی اصفهانی، مؤلف ریاض العلماء، در اصفهان همدرس بوده است.
آثار
آشتیانی آثار تنکابنی را تلخیص یا شرح آرای ملاصدرا دانسته است. آثار او عبارتند از:
- اثبات حدوث العالم؛ نسخ خطی این رساله در کتابخانه‌های آیت اللّه مرعشی، مجلس شورای اسلامی و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران موجود است و همراه با مشاعر ملاصدرا نیز چاپ شده است.
- حاشیه بر اثبات الواجب (جدید) جلال الدین دوانی؛ نسخه‌ای از آن ـ که در زمان مؤلف استنساخ شده ـ در گنجینه کتب خطی آیت اللّه مرعشی موجود است.
- حاشیه بر حاشیة خَفْری بر الاهیات شرح التجرید
- شرح گلشن راز شیخ محمود شبستری
- رسالة فی وحدة الوجود مع کثرة تجلیاته؛ تنکابنی در این رساله از مسلک ملاصدرا پیروی کرده و کوشیده است که میان آرای صوفیه و حکیمان اشراقی و مشائی جمع و تقریب به وجود آورد. افندی اصفهانی این رساله را با عنوان رسالة فی تحقیق وحدة الوجود و تجلیاته و تنزلاته ذکر کرده وسید جلال‌الدین آشتیانی آن را در منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران چاپ کرده است.
- فی صنوف الناس؛ این رساله خلاصه‌ای از نظر ملاصدرا در باره معاد است و در آن حشر انسان‌ها را، برحسب درجات علم و عمل، به شش صورت ترسیم کرده که با مراتب عالم (عالم جبروت یا لاهوت و عالم ملکوت یا مثال و عالم مُلک یا ناسوت) مطابقت دارد. این رساله در کتاب منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران چاپ شده است.
- تعلیقاتی بر کتاب شفا ی ابن سینا
- رسالة فی شبهة الاستلزام و جواب‌ها
تمام آثار تنکابنی، جز شرح گلشن راز، به زبان عربی است.
پانویس
- ↑ افندی اصفهانی، ج ۲، ص ۳۴؛ صدوقی سها، ص ۳۱
- ↑ منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، ج ۲، ص ۳۹۹ـ۴۰۰
- ↑ آقابزرگ طهرانی، ۱۳۷۲ش، ص ۱۹۲؛ افندی اصفهانی، همانجا؛ سمامی حائری، ص ۹۴
- ↑ افندی اصفهانی، همانجا
- ↑ منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، ج۲، ص۳۹۹
- ↑ حسینی اشکوری، ج ۱۱، ص ۱۴۰؛ حائری، ج ۵، ص ۲۰۳؛ آقابزرگ طهرانی، ۱۴۰۳، ج ۱، ص ۸۹؛ دانش پژوه، ج ۹، ص ۸۸۱
- ↑ حسینی اشکوری، ج ۱۱، ص ۱۳۹
- ↑ افندی اصفهانی، ج ۲، ص ۳۴ـ۳۵
- ↑ شاملو، ج ۲، ص ۵۰؛ صدوقی سها، ص ۳۲
- ↑ افندی اصفهانی، ج ۲، ص ۳۵
- ↑ آشتیانی، ج ۲، ص ۴۰۴ـ۴۰۹
- ↑ منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، ج ۲، ص ۳۹۹؛ کوربَن، ص ۶۸
- ↑ منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، ج ۲، ص ۴۰۱ـ۴۰۳؛ حائری، ج ۵، ص ۲۰۴
- ↑ افندی اصفهانی، همانجا
- ↑ دانش پژوه، ج ۹، ص ۸۸۰
منابع
- محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- همو، طبقات اعلام الشیعة: الکواکب المنتشرة فی القرن الثانی بعد العشرة، چاپ علی نقی منزوی، تهران ۱۳۷۲ش.
- عبداللّه بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماءوحیاض الفضلاء، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱.
- عبدالحسین حائری، فهرست کتابخانة مجلس شورای ملی، ج ۵، تهران ۱۳۴۵ش.
- احمد حسینی اشکوری، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانة عمومی حضرت آیة اللّه مرعشی نجفی، قم ۱۳۵۴ـ۱۳۷۶ش.
- محمدتقی دانش پژوه، فهرست کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران، ج ۹، تهران ۱۳۴۰ش.
- محمدتقی دانش پژوه و علی نقی منزوی، فهرست کتابخانه سپهسالار، بخش ۵، تهران ۱۳۵۶ش.
- محمد سمامی حائری، بزرگان تنکابن، قم ۱۳۷۲ش.
- ولی قلی بن داودقلی شاملو، قصص الخاقانی، چاپ حسن سادات ناصری، تهران ۱۳۷۱ـ۱۳۷۴ش.
- منوچهر صدوقی سها، تاریخ حکماء و عرفاء متأخر بر صدرالمتألهین، تهران ۱۳۵۹ش.
- جورج طرابیشی، معجم الفلاسفة، بیروت ۱۹۸۷؛ هانری کوربن، فلسفه ایرانی و فلسفه تطبیقی، ترجمه جواد طباطبائی، تهران ۱۳۶۹ش.
- منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران: از عصر میرداماد و میرفندرسکی تا زمان حاضر، تهیه و تحقیق و مقدمه و تعلیق از جلال الدین آشتیانی، ج ۲، قم ۱۳۶۳ ش.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: